Ιερός Ναός Αγίας Βαρβάρας Παμφίλων Μέρος 3ο – Το τέμπλο

Το τέμπλο του ναού είναι εξ ολοκλήρου από λευκό μάρμαρο εκτός από τους μικρούς κίονες της ωραίας πύλης και των πλαγίων και άλλων μερών που είναι από φαιό χρώμα. Είναι έργο του περίφημου γλύπτη Ιωάννη Χαλεπά ή Χαλαπά από την Τήνo ***  (πατέρα του διάσημου γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά), όπως μαρτυρείται από την επιγραφή η οποία βρίσκεται στον αριστερό πεσσίσκο της ωραίας πύλης. 

«ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΑΛΕΠΑΣ ΤΗΝΙΟΣ ΕΠΟΙΕΙ 1879»

Είναι έξοχο έργο της εκκλησιαστικής γλυπτικής, υψηλό, επιβλητικόν και μεγαλοπρεπές. Το διακρίνει η συμμετρία και η αρμονία των γραμμών και των αναγλύφων διακοσμήσεων.

Αποτελείται από διάφορα τμήματα, δηλαδή από τα θωράκια τα οποία είναι απλά δίχρωμα χωρίς διακοσμήσεις. Αυτά αποτελούν την βάση του τέμπλου. Εκατέρωθεν των θωρακίων υπάρχουν οι πεσσίσκοι επί των οποίων στηρίζονται οι ωραίοι λευκοί στρογγυλοί κιονίσκοι που καταλήγουν σε μικρά κιονόκρανα. Αυτοί συνδέονται προς τους άλλους με τα τόξα. Μετά από αυτά ακολουθεί το γείσο με τους μικρούς κιλλίβαντες και στη συνέχεια έρχεται το εορτολόγιο, όπου οι είκοσι τοξωτές εικόνες βαίνουν κατά ζεύγη στο μέσον των διπλών λευκών κιονίσκων, οι οποίοι στηρίζονται επί του γείσου και καταλήγουν στα ωραία μικρά κομψά κιονόκρανα, πάνω στα οποία στηρίζεται ένα άλλο μικρό στενό γείσο. Σ’ αυτό κάθεται το μέγα αέτωμα στο μέσον του οποίου εξέχει σε σχήμα άμβωνα ο Γολγοθάς. Βλέποντας προς τα πάνω υπάρχει σταυρός και προς τα κάτω συναντάμε το συγκρότημα της ωραίας Πύλης, η οποία είναι εξαιρετικά μεγαλοπρεπής. Αποτελείται από τέσσερις  στρογγυλούς κιονίσκους φαιού χρώματος οι οποίοι στέκοντια ανα δυό σε κάθε πλευρά. Αυτοί στηρίζονται σε ένα μεγάλο πεσσό και βαίνουν κατά ζεύγη για να καταλήξουν στα κιονόκρανα. Επί των δυο εσωτερικών κιόνων στηρίζεται το τόξο της ωραίας Πύλης και των άλλων των εξωτερικών στηρίζονται τα ακραία τμήματα (παραστάδες) του αετώματος, το οποίο σχηματίζεται πάνω από το τόξο της Πύλης.

Εκατέρωθεν της ωραίας πύλης και σε όλη την έκταση του τέμπλου από εδώ και από εκεί υπάρχουν ανά τρία μεγάλα τοξωτά ανοίγματα διαστάσεων 1,75 Χ 0,80 για τις ισάριθμες δεσποτικές εικόνες και ακολουθούν οι δύο πλάγιες θύρες του ιερού βήματος και σε κάθε άνοιγμα από μία εικόνα για να συμπληρωθούν οι δεσποτικές εικόνες σε οκτώ.  Η  κάθεμια από τις πλάγιες θύρες έχει από τη μία και την άλλη πλευρά από δύο στρογγυλούς κιονίσκους φαιού χρώματος που καταλήγουν σε μικρά κιονόκρανα επί των οποίων κάθεται το αέτωμα.

Το τέμπλο σε όλη την επιφάνειά του φέρει ωραίες ελαφρές καλλιτεχνικές διακοσμήσεις σε διάφορα γεωμετρικά σχήματα, ανάγλυφες ή εγχάρακτες όπως είναι η άμπελος, τα στάχια, τα κλαδιά, οι ρόδακες και η μεγάλη γάστρα που στολίζει μεγαλοπρεπώς τον υπεράνω της ωραίας Πύλης χώρο. Όλες οι αναγλυφες διακοσμήσεις διατηρούν μια θαυμάσια αρμονία. Όλες είναι επιχρυσωμένες και προκαλούν μια ωραία αντίθεση με το κατάλευκο μάρμαρο.

Ο ναός για το τέμπλο πλήρωσε στον Ιω. Χαλεπά όπως φαίνεται στον κώδικα σελίδα 341: «όσα εδώκαμεν εις Ιω. Χαλεπάν δια τέμπλον μετζήτια 1135 ¾ ήτοι γρ.36.900». Στην ίδια σελίδα αναγράφεται: «Όσα έδωκαν εις τον Ιω. Χαλεπάν δια τέμπλον μετζήτια 2894 και ¾ γρ. 33 γρόσια 94520». Έτσι έχουμε ως σύνολο 131.420 γρόσια.   

Στα 1879 άρχισε να συντάσσεταί το συμφωνητικό ανάμεσα στους επιτρόπους της εκκλησίας της Αγίας Βαρβάρας και στον γλύπτη Ιωάννη Χαλεπά με εγγυητή τον Νικόλαο Ζέρβα  για την κατασκευή  του τέμπλου. Η συμφωνία έκλεισε στα 4000 αργυρά μετζίτια , τα οποία θα έπρεπε να πληρωθούν σε δόσεις. Το έγγραφο έχει δυο σελίδες μεγέθους 37*26 εκ. και φέρει στη άνω αριστερή γωνία της πρώτης σελίδας σφραγίδα του Τούρκικου Κράτους. Έγινε προσπάθεια αντιγραφής και έμειναν μόνο λίγα σημεία δυσανάγνωστα. Τηρήθηκε η ορθογραφία και η σύνταξη του. Σας το παραθέτουμε παρακάτω:

  «Δια του παρόντος  συμφωνητικού και επιμαρτύρου γράμματος  το οποίον θέλη ισχύη ως γενομένου εν τω γραφείω της κοινότητος του χωριού Παμφίλων δήλοι… ότι ο κύριος Ιωάννης Χαλεπάς αποδέχεται το εικονοστάσιον ή Τέμπλον της Ιεράς Εκκλησίας του χωριού… επ’ονόματι της  Αγίας Ενδόξου μεγαλομάρτυρος  Βαρβάρας με τας ακολούθως συμφωνίας.

       Α’ « Ότι ο ανωτέρο Κύριος Ιωάννης Χαλεπάς υποχρεούτε και υπόσχετε να φέρη όλον το υλικόν του εικονοστασίου όπως οικοδομήτε αυτού εκ μαρμάρου λευκού κάλλιστης ποιότητος της Πεντέλης εκ του λατομίου Κοκκιναρά εκτός των τριών βαθμίδων ή Καδγμέ το οποίον θα έχει μαύρον μάρμαρον της Τήνου, εκ του λατομίου του αποκοφτού, ομοίως υποχρεούτε τα τέσσερα φήλα της ωραίας Πύλης να φτιάξη από σωμαή της Τήνου καθώς και τα τέσσερα φύλλα των θυρών των παρεκκλησίων θα φτιάξη από μαύρον σωμαή της Τήνου. Οι ταμπλάδες (θωράκια) κάτωθεν του εικονοστασίου και οι στυλοβάτες θα …μάρμαρα μαύρα της Λιβόρνου τα διάφορα κοσμήματα άνωθεν του τέμπλου ,καθώς και τα περιθώρια των μεγάλων εικόνων και τα μάρμαρα του εικονοστασίου των Εορτών θα φτιάξη εκ μαρμάρου της Τήνου, εκ του λατομίου Βασκάκου.

Εν συνόλω υποχρεούτε ο κύριος Ιωάννης Χαλεπάς να το τελειοποιήση εντελώς συμφώνως με το υπογραφέν, παρ’αυτού του εικονοστασίου ή τέμπλον.

Β’ Εις περίπτωσιν καθ’ήν ο Μαίστορας κύριος Χαλεπάς , ένεκα περιστάσεων δεν δυνηθή να εργασθή αφήνει ως επίτροπον του τον κύριον Νικόλαον Ζέρβαν ο οποιος την παράβαση των ανωτέρο όρων.

Γ’ Η τιμή όλης της οικοδομής και του υλικού του εικονοστασίου δια να τοποθετηθή εις την θέσιν του και τελειοποιηθεί υπολογίσθη. Εις μετζήτια αργυρά τέσσαρας χιλιάδας δώσεις , εκτός της τελευταίας δώσεως συγκειμένης εξ επτακοσίων αργυρών μετζητίων τα οποία θα δωθώσι μετά την αποπεράτωσιν όλης της εργασίας του εικονοστασίου ή τέμπλου και η μεν πρώτη δώσις συγκειμένη εκ χιλίων αργυρών μετζητίων θα δωθεί προκαταβολή, η δευτέρα εις το φθάρσιμο του υλικού εις μετζήτια τριακόσια Αρ.300 αι δε άλλαι δώσεις συγκειμένες εκ δύο χιλιάδων μετζητίων Αρ. 2000 θέλουν δίδοντε αναλόγως της εργασίας.

Δ’ Ημείς δε οι κάτοικοι του χωριού υποχρεούμεθα να μεταφέρομεν όλον το υλικόν εκ της σκάλας μας.

  Ε’ Το κτίσιμον όπισθεν του τέμπλου καθώς πέτρας,… ασβέστην , σίδηρα και μόλυβδον θα είναι εις βάρος της κοινότητος μας.

ΣΤ’ ο κύριος Ιωάννης Χαλεπάς αποδέχεται και υποχρεούτε την τελειοποίηση του έργου συμφώνως με το υπογραφέν’ παρ’αυτού σχέδιον και κατά τους κανόνας της τέχνης μέχρι τέλους Σεπτεμβρίου ενεστώτος έτους. Το δε εικονοστάσιον θα έχη καλώς επεξεργασμένον και όπως απαιτεί η τέχνη.

       Συνετάχθη το παρόν συμβόλαιον εις δύο ίσα απαράλλαχτα άτινα;

       Υπεγράφησαν παρ’αμφότερων των μέτρων για ασφάλειαν και ινα έχωσι την…»

       Πάμφιλα 7 Ιανουαρίου 1879

       Ιωάννης Χαλεπάς

       Γλύπτης

       Εγκυούμαι

       Ο Νικόλαος Π. Ζέρβας

       Οι κάτοικοι

       Αμαλία Νιάνια

       Οι Επίτροποι της Εκκλησίας

       Μιχαήλ Π. Ταλιανού

       Νικόλαος Δ. Λήτρας

       Δημήτριος Ν. Κουτρουμπής

Βιβλιογραφία

  1. Κλεομβρότου Γ. Ιακώβου (1981). Mytilena Sacra, τόμος 4ος. Θεσσαλονίκη

 2. Σπανός Φ. Απόστολος (2003). Χριστιανικά Μνημεία της Μητροπόλεως Μυτιλήνης. Αθήνα: Έφεσος

  3. Σωτηρίου Π. Γεώργιος (1990). Η Αγία Βαρβάρα Παμφίλων. Μυτιλήνη: Έκδοση Ι.Ν. Αγίας Βαρβάρας Παμφίλων 

_____________________________________

*** Το 1874 ο Ιωάννης Χαλαπάς ή Χαλεπάς βρίσκεται στα Αλάτσατα της Μικράς Ασίας όπου κατασκευάζει το τέμπλο του Ιερού Ναού Εισοδίων της Θεοτόκου. Εξαιρετικής τεχνοτροπίας και με πολλές ομοιότητες με το τέμπλο της Αγίας Βαρβάρας.